شیر پروانه ای چیست؟
شیر پروانه‌ای یا باترفلای ولو یا Butterfly valve یکی از انواع شیرآلات صنعتی می باشد که طبق استاندارد API609 طراحی شده و برای قطع و وصل جریان در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی مورد استفاده قرار می گیرد. شیر پروانه ای از نوع شیرآلات چهار زمانه می باشد که به صورت ۹۰ درجه می چرخد و باعث می شود که کاملاً باز و کاملاً بسته شود. دلیل نامگذاری این نوع از شیر ها شباهت ساختاری آن ها به حرکت پروانه است که دیسک آن همچون بال پروانه عمل کرده و باز و بسته می شود. همچنین شیر پروانه ای از نوع شیرآلات دو جهته (bi- directional) بوده به این معنی که از هر دو طرف می تواند روی خط نصب شود.
انواع شیر پروانه ای (از لحاظ نوع عملگر)
در حالت کلی از چهار نوع عملگر (اکچویتور یا محرک) جهت به حرکت در آوردن شیر های پروانه ای استفاده می شود، که در انواع اکچویتر اهرمی (دستی)، اکچویتور گیربکسی، اکچویتر پنوماتیک (بادی) و برقی ارائه می گردد که در زیر به معرفی شرح مختصری از این محصولات می پردازیم.
شیر پروانه ای دستی یا اهرمی
نوع دستی یا اهرمی ساده ترین نوع عملگر نصب شده روی این نوع از ولو ها می باشد که دارای یک دسته ساده و یک دسته متحرک می باشد. با فشار دادن اهرم متحرک پایین به سمت اهرم ثابت بالا می توان شافت متصل به دیسک را به راحتی ۹۰ درجه چرخاند و سیال را عبور داد، برای بسته شدن به همین روش و در جهت عکس عمل می شود. شیر های پروانه ای دستی یا اهرمی تا سایز ۸ اینچ نصب می شوند و اگر برای سایز های بالاتر استفاده شوند، چرخاندن دیسک با دست دشوار می شود.
شیر پروانه ای گیربکسی
شیر پروانه ای با اکچویتور گیربکسی یا گیربکس دار، پر مصرف ترین عملگر روی این نوع از شیرها می باشد و از سایز ۸ اینچ تا سایز های بالا همانند سایز ۸۸ اینچ استفاده می شود و با دو نوع گیربکس کوبل می گردد. نوع اول که دارای چرخدنده حلزونی می باشد و نیرو توسط چرخدنده حلزونی به شافت و دیسک شیر انتقال داده می شود و به راحتی با چرخش ۹۰ درجه ای، سیال عبور داده می شود. در نوع دوم عملگر گیربکس پیچی با فلکه کوبل می شود، گیربکس با یک عدد پیچ مارپیچ و یک عدد چرخدنده، انتقال نیرو را به دیسک انجام می دهد، و چرخش به راحتی صورت می گیرد.
شیر پروانه ای پنوماتیک (عملگر بادی)
شیر پروانه ای با عملگر پنوماتیک به عنوان پر سرعت ترین شیر پروانه ای در باز و بسته کردن مسیر سیال استفاده می شود. این شیر با عملگر پنوماتیک کوپل می شود و با نصب شیر برقی ۲-۵ روی عملگر می توان با سیگنال PLC و با وصل باد پنوماتیک به عملگر دستور داد و آن را به راحتی باز و بسته کرد.
شیر پروانه ای برقی
این محصول برای حذف اوپراتور و اتوماتیک کردن خطوط پایپینگ استفاده می شود. شیر پروانه ای با عملگر برقی نسبت به نوع پنوماتیک زمان بیشتری برای باز و بسته شدن نیاز دارد با توجه به زمان بسته شدن پیشنهاد می شود برای کنترل سیال و در حالتی که زمان باز و بسته شدن ضروری باشد از نوع پنوماتیک استفاده کرد.
انواع شیر پروانه ای (از نظر نوع اتصال)
شیر پروانه‌ای از نظر نوع اتصال به دو نوع فلنج دار و بدون فلنج تقسیم می شود.
- نوع ویفری: از انواع شیر پروانه ای بدون فلنج می توان شیر پروانه ای ویفری را نام برد که به منظور قرار گیری بین دو فلنج در خط لوله استفاده می شوند. شیر پروانه ای ویفری از دو تا چهار گیره بر روی خود دارد که در هنگام عبور سیال از ارتعاش آن جلوگیری می کند. شیر پروانه ای ویفری اغلب در سایز های زیر ۱۲ اینچ تولید می شود. مابین دو عدد فلنج قرار گرفته و با چهار عدد پیچ بسته می شود. لازم به ذکر است شیر پروانه ای ویفری برای فشار بالا به دلیل نقاط اتصال کمتر استفاده نمی شود، شیر پروانه ای ویفری با توجه به نوع سیال و شرایط کاری در متریال بدنه چدن، بدنه فولاد، بدنه استیل و بدنه آلومینیوم برنز تولید می شود.
- نوع فلنج دار: نوع فلنج دار معمولا از سایز ۸ اینچ به بالا تولید می شود و به دلیل حجم سیال در این سایز ها از عملگر گیربکس حلزونی دستی استفاده می شود که توسط اوپراتور با چرخاندن فلکه دستی، شفت متصل به دیسک می چرخد و سیال عبور می کند. شیر پروانه ای فلنج دار با مدل فلنج باریک هم تولید می شود که برای مواردی که نیاز است فشار بالایی تحمل شود و فضای کمتری وجود دارد استفاده می گردد.
- نوع لاگ و ویفری: یکی دیگر از انواع شیر پروانه ای بدون فلنج، شیر پروانه ای انتهای خط یا لاگ تایپ می باشد. شیر پروانه ای لاگ تایپ دارای چهار الی بیست گیره است که با قرار گرفتن در بین دو فلنج با پیچ و مهره متصل می‌شود. نوع لاگ به دلیل تعداد سوراخ اتصال بالاتر نسبت به شیر پروانه ای ویفری برای فشار بالاتر استفاده می شود. از ترکیبی از شیر پروانه لاگ با نوع ویفری هم استفاده می شود که این نوع، از لحاظ ضخامت شیر همانند شیر پروانه ای لاگ و از لحاظ تعداد اتصال به فلنج به شیر پروانه ای ویفری شبیه می باشد.
